Spomen-park Vraca – Simbol otpora i sjećanja u Sarajevu
Spomen-park Vraca nalazi se na dominantnom položaju u sarajevskom naselju Vraca, na sjevernim padinama Trebevića.
Prostire se na oko 6 hektara oko austrougarske tvrđave, ograničen sa svih strana kolskim komunikacijama. Njegov položaj omogućava dominaciju nad područjima Grbavice i Kovačića.
Godine 1898., Austro-Ugarska je na obroncima Trebevića, južno od grada, izgradila vojnu tvrđavu. Na austrougarskim kartama, lokacija je označena kao VRATCA (mala vrata).
Drugi svjetski rat i stradanje građana
Tokom Drugog svjetskog rata, kada je Sarajevo bilo dio Nezavisne države Hrvatske, tvrđava Vraca pretvorena je u službeno stratište i gubilište.
Građani Sarajeva su bili ubijani na ovom mjestu, a mnogi su deportirani u nacističke logore širom Evrope. Do decembra 1942. godine iz Sarajeva je deportovano preko 1300 ljudi bez suđenja.
Izgradnja Spomen-parka i Simbolika Otpora
Vraca je postala sinonim za otpor i borbu građana protiv fašizma. Na ovom mjestu izgrađen je Spomen-park, otvoren 25. novembra 1981. godine.
Tvrđavi je dodijeljena muzejska namjena, a u atriju je bilo upisano 9.091 ime žrtava rata iz Sarajeva i okoline.
Rat 1992-1995 i Devastacija
Tokom Opsade Sarajeva (1992-1995), spomen-park je korišten za napade na grad. Kompleks je bio devastiran, uključujući tvrđavu, spomen-obilježja, parkovske površine, platoe i stepeništa.
Elementi Spomen-parka
Kompleks Spomen-parka obuhvaća različite elemente: ulazni plato, obilježje na stratištu, spomenik Ženi borcu, vidikovac, vječna vatra sa fontanom, ceremonijalni plato, obilježja posvećena poginulim borcima, narodnim herojima, žrtvama fašizma, borcima pokreta otpora, te izložbu “Svjedočanstvo o borbi” smještenu u tvrđavi.
Projektovanje kompleksa povjereno je Vladimiru Dobroviću, izrada pejzaža Aleksandru Maltariću, dok je za skulptora angažovan Alija Kučukalić.
Spomen-park Vraca predstavlja važan dio historijske i kulturne baštine Sarajeva, simbolizirajući borbu i otpor protiv fašizma, kao i sjećanje na stradale u ratovima.
Njegovo očuvanje i revitalizacija ključni su za očuvanje sjećanja na teške, ali važne trenutke u historiji grada.
U posljednjih nekoliko godina, Spomen-park Vraca postao je mjesto održavanja nekih manifestacija na važne datume poput 6. aprila i 25. novembra. Međutim, ovakve aktivnosti su nedovoljne za vraćanje parku njegovog osnovnog značenja.
Vraca je podignuta kao simbol partizanske borbe i žrtava Sarajlija, ali iznad svega predstavlja antifašistički simbol. Ovaj simbol mora biti očuvan i promoviran kao takav.
Činjenica da je Spomen-park proglašen nacionalnim spomenikom trebala bi biti iskorištena za njegovo definitivno očuvanje.
Postojeća inicijativa o prenamjeni parka upozorenje je lokalnim vlastima u Sarajevu da se mora ozbiljnije pristupiti očuvanju antifašističke tradicije i nasljeđa.
Postoji hitna potreba za vraćanjem Spomen-parka Vraca njegovoj predratnoj svrsi. Predlaže se da se park integrira s jednim od postojećih muzeja, kao što je Historijski muzej, koji bi bio odgovoran za upravljanje i očuvanje ovog kompleksa.
Tako bi Spomen-park Vraca mogao ponovno postati živući spomenik s jasnom ulogom u obrazovanju i podsjećanju na historiju grada.
Spomenik Ženi borcu
Spomenik Ženi borcu postavljen je u čast Radojke Lakić.
Radojka Lakić, osuđena na smrt, streljana je 28. septembra 1941. godine na Vracama u Sarajevu. Njeno posljednje počivalište je u Grobnici narodnih heroja u spomen-parku Vraca.
Na mjestu njenog pogubljenja, postavljena je spomen-ploča, rad poznatog vajara Alije Kučukalića. Unatoč potrebi za restauracijom, jer je ruka na spomeniku odlomljena, spomen-ploča i danas stoji kao simbol sjećanja.
Rani život i aktivizam
Rođena 12. oktobra 1917. godine u Skender-Vakufu, Radojka Lakić se već kao učenica bijeljinske gimnazije uključila u revolucionarni omladinski pokret.
Postala je članica Saveza komunističke omladine Jugoslavije 1935. godine.
Nastavivši svoje obrazovanje na Beogradskom univerzitetu, Lakić je aktivno učestvovala u studentskom revolucionarnom pokretu.
Politički angažman i teškoće
Unatoč teškom materijalnom položaju i nerazumijevanju roditelja za njen revolucionarni rad, Lakić je odbila njihovu materijalnu pomoć i zaposlila se, nastavljajući svoje političko djelovanje.
Nakon početka Drugog svjetskog rata, Lakić se, izbjegavajući hapšenje od strane ustaša, preselila u Sarajevo i posvetila se ilegalnom partijskom radu.
Nakon hapšenja vodećih sarajevskih komunista, preuzela je funkciju sekretara partijske ćelije na Baščaršiji.
Nosila je muslimanski zar i često mijenjala stanove i identitet. Uhapšena je početkom septembra 1941. godine, a prilikom pretresa pronađeni su joj partizanski proglasi i materijali KPJ.
Lakić je bila podvrgnuta mučenju u ustaškom zatvoru, ali nije priznala svoju povezanost s partizanskim pokretom.
Na sudu je osuđena na smrt i streljana na Vracama, ostavljajući iza sebe nasljeđe hrabrosti i otpora protiv fašizma.
Preporučujemo da pročitate:
- Sebilj – simbol i srce Sarajeva
- Tunel Spasa Sarajevo
- Sarajevo Film Festival – najpoznatiji filmski festival u regionu
- Vidikovac Trebević Sarajevo
- Sarajevski tramvaj
- Saburina kuća
